دلیل؟ تجربه؛ خیانت به محمدرضا پهلوی
ماجرای عدم‌پذیرش محمدرضا شاه پهلوی توسط ایالات متحده پس از فرار از ایران، تحت‌تأثیر عوامل سیاسی، امنیتی و اقتصادی پیچیده‌ای قرار داشت که از منابع مختلف قابل‌استنباط است:
۱. تردید اولیه دولت کارتر
دولت جیمی کارتر ابتدا به دلیل نگرانی از واکنش ایران انقلابی و حفظ منافع آمریکا در منطقه، تمایلی به پذیرش شاه نداشت. آنها می‌ترسیدند پذیرش شاه باعث تشدید تنش‌ها با حکومت جدید ایران و به‌خطرافتادن جان شهروندان آمریکایی در ایران شود. این نگرانی پس از اشغال سفارت آمریکا در تهران (لانه جاسوسی) در آبان ۱۳۵۸ به اوج رسید، چرا که دانشجویان انقلابی شرط آزادی گروگانها را استرداد شاه و داراییهایش اعلام کردند57.
۲. نقش لابی‌های آمریکایی در پذیرش موقت
باوجود مخالفت‌های اولیه، فشار افراد بانفوذی مانند دیوید راکفلر (رئیس بانک چیس منهتن) و هنری کسینجر (وزیر امور خارجه سابق) باعث شد دولت کارتر موافقت کند شاه برای درمان پزشکی به آمریکا وارد شود. راکفلر و کسینجر روابط نزدیکی با شاه داشتند و از نفوذ خود در سیاست خارجی آمریکا برای کمک به او استفاده کردند. بانک چیس منهتن نیز بخشی از دارایی‌های ایران و خانواده پهلوی را مدیریت می‌کرد که احتمالاً در تصمیم‌گیری نقش داشت.
۳. پیامدهای بحران گروگان‌گیری
پس از اشغال سفارت آمریکا، دولت کارتر اولویت خود را آزادی گروگانها قرارداد و حضور شاه را مانعی برای مذاکره با ایران دید. این موضوع باعث شد اقامت شاه در آمریکا به ۵۴ روز محدود شود. حتی پس از جراحی‌های پزشکی در نیویورک، او به مرکزی شبیه به بیمارستان روانی در تگزاس منتقل شد و نهایتاً تحت‌فشار به پاناما و سپس مصر فرستاده شد.
۴. منافع اقتصادی و سیاسی آمریکا
برخی گزارش‌ها نشان می‌دهند گروه‌های بانکی و شرکت‌های آمریکایی (مانند بانک چیس منهتن) از بلوکه‌شدن دارایی‌های ایران پس از انقلاب سود بردند. پذیرش شاه ابتدا به دلیل حفظ روابط با حلقه‌های اقتصادی مرتبط با پهلوی انجام شد، اما پس از بحران گروگان‌گیری، منافع ملی آمریکا بر حمایت از شاه اولویت یافت.
۵. واکنش نهایی مصر
شاه سرانجام در مصر تحت حمایت انورسادات پناه گرفت. سادات به دلیل روابط شخصی با شاه و تمایل به مقابله با موج اسلام‌گرایی در منطقه، حاضر به پذیرش او شد. این تصمیم با حمایت غیرمستقیم آمریکا و سازمان سیا همراه بود که ترتیب انتقال شاه به مصر را دادند
جمع‌بندی
رفتار آمریکا با شاه نشان‌دهنده تضاد بین منافع کوتاه‌مدت (حمایت از متحد سابق) و منافع بلندمدت (حفظ رابطه با ایران جدید) بود. اگرچه لابی‌های قدرتمند ابتدا موقتاً ورود او را ممکن ساختند، اما بحران گروگان‌گیری و تغییر معادلات سیاسی، آمریکا را مجبور به کنارگذاشتن شاه کرد. این رویداد به نمادی از پایان نفوذ بی‌قیدوشرط آمریکا در ایران تبدیل شد.
منابع:
غلامرضا نجاتی، تاریخ سیاسی بیست و پنج‌ساله ایران از کودتا تا انقلاب، تهران، مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، 1370، ص 442، ص 439
«رابطه راکفلر با شاه بسیار محکم بود»، دنیای اقتصاد، ش 1928 )04/08/1388(
ویلیام هوفمن، راکفلرها، ترجمه رضا سندگل، تهران، محراب قلم، 1368، صص 10-20.
جیمز بیل، شیر و عقاب، ترجمه فروزنده برلیان، نشر فاخته، 1371، ص 258.
هوشنگ نهاوندی، آخرین روزها، ترجمه‌ی مریم سیحون، پاریس، نشر کتاب، 2003 م، ص 380.
منوچهر محمدی، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، پژوهشگاه اندیشه‌ی اسلامی، 1385، ص 275.
ویلیام شوکراش، آخرین سفر شاه، ترجمه‌ی هوشنگ مهدوی، نشر البرز، چاپ دوم، 1369، ص 506.
محمود طلوعی، ناگفته‌های از زندگی پدر و پسر، میراث فرهنگی کشور، 1374، ص 730.
جیمز بیل، شیر و عقاب، ترجمه‌ی فروزنده برلیان، نشر فاخته، 1371، ص 433.
جیمز بیل، شیر و عقاب، همان، ص 453. جیمز بی
ل، شیر و عقاب، همان، ص 428.
لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از صنعت چاپ و با استفاده از طراحان گرافیک است.لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از صنعت چاپ و با استفاده از طراحان مگاتم است